Hans Gramberg
De overwintering op Nova Zembla
Zo gaat het althans in de gelijknamige film die onlangs de bioscopen is in gegaan. Of de werkelijkheid zo was, weten we helemaal niet. We weten wel veel andere dingen over de reis die deze mannen achter de rug hadden, en dat is dankzij een van hen: Gerrit de Veer. Hij schreef een scheepsjournaal
’de Waerachtighe Beschijvinghe van drie seylagien, ter werelt noyt soo vreemt gehoort… ‘.
Hans Gramberg, een Amsterdams historicus, vertelt over dat verslag dat meer feitelijk was dan dat het de lezer vertelde over de ontberingen, met ook veel beweringen uit tweede hand, waarbij de Veer ook vaak vooruit liep op de feiten en daardoor nogal eens inconsequent was.
Ook lezen we dat deze expeditie - de derde al met eenzelfde doel: de weg om de noord vinden naar nieuwe handelsgebieden – normaliter helemaal niet de nasleep zou hebben gehad die het nu kreeg als Gerrit er niet bij was geweest. Zijn journaal was uniek in zijn soort, en het heroïsche verhaal over de overwintering in een zelfgebouwd huis, met al de gevaarlijke avonturen die daarbij hoorden, spraken tot de verbeelding. Er zijn vele boeken verschenen in de eeuwen daarna, die vrijwel allemaal in dit boekje genoemd worden.
Eerst wordt het verhaal van schipper en opperkoopman Jacob van Heemskerck en dat van opperstuurman Willem Barentsz en hun mannen verteld. We lezen over de mannen zelf, en over hoe het kwam dat ze deze reis op deze manier maakten. Daar speelt Plancius weer een rol. Hij was er van overtuigd dat er geen ijs zou zijn daar in het hoge Noorden. Maar hij was er zelf nooit geweest…
Gramsberg vertelt over de eerdere pogingen, en over de discussie of die weg te vinden zou zijn ten noorden of ten zuiden van Nova Zembla, of dat misschien toch de enige weg langs de zuidkaap lag. Wrang was het dat toen van Heemskerck terug kwam, juist opperstuurman van Houten ingehaald werd vanwege zijn succesvolle reis langs de zuidkant.
Gramsberg vertelt over de ontdekkingsreizen die volgden na de zestiende eeuw, over de zoektochten naar de overblijfselen van de overwintering op de Noordpool, over de belangstelling voor juist deze reis – en het waarom – waarvan nog steeds artefacten te vinden zijn in diverse Amsterdamse musea.
‘Het behouden huis’ waar de mannen maandenlang moesten overwinteren spreekt als nooit tevoren tot de verbeelding.
Het boek is verschenen in een serie over gedenkwaardige gebeurtenissen en personen uit de Nederlandse geschiedenis, ‘Verloren verleden’. Het leest vlot weg en er zijn allerlei afbeeldingen, waarvan enkele in kleur, foto’s van allerlei gravures en schilderijen, onder andere van de betrokken personen; van op Nova Zembla gevonden voorwerpen, kaarten uit die tijd en van later datum, en natuurlijk ook de schoolplaat die de ouderen onder ons vast wel kennen.
ISBN 9789065504579 | Paperback | 93 pagina's | Uitgeverij Verloren | mei 2005
© Marjo, 02 december 2011
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
