Anton de Kom
Wij slaven van Suriname
"Over de rol van Anton de Kom in het bewustzijn van Suriname is het laatste woord nog niet geschreven. Wij slaven van Suriname is het boek waarmee het allemaal begon. Het indrukwekkende verhaal over de opstand van slaven in Suriname bracht in de jaren dertig in Nederlandse literaire kringen de pennen behoorlijk in beweging – en na de Tweede Wereldoorlog werd het een symbool voor een onafhankelijk Suriname, ook dankzij het feit dat het werd geschreven door de zoon van een ex-slaaf."
Anton de Kom is daarmee voor veel Surinamers ook heden ten dage nog steeds een grote held. Iemand die hun kant van deze geschiedenis vertelde. Een verhaal over de strijd tegen intolerantie en discriminatie. Ieder jaar vindt in het Verzetsmuseum de Anton de Kom-lezing plaats waarbij deze strijd tegen intolerantie en discriminatie in heden en verleden centraal staat.
Kort geleden hoorde ik in een uitzending van het televisieprogramma Pauw uit de mond van politievoorlichter Ellie Lust de uitdrukking: “Hoe dun de pannenkoek ook is, hij heeft altijd twee kanten”. Voor alle gebeurtenissen uit de geschiedenis geldt deze uitdrukking uiteraard. In geschiedenisboeken wordt vaak maar één kant van dezelfde historische gebeurtenis belicht. In mijn schooltijd leerde je welke kolonies Nederland had bezeten, waaronder het bij iedereen bekende Indonesië en Suriname. Dat deze laatste kolonie voornamelijk economisch werd uitgebuit met behulp van slaven werd toen niet expliciet onderwezen, wel dat het land rijk was aan grondstoffen, die Nederland goed kon gebruiken voor de eigen welvaart. Wat mij betreft wordt dit boek van De Kom onderdeel van het huidige lesmateriaal, want zoals de Nederlands historicus Gert Oostindie, gespecialiseerd in Nederlandse koloniale en Caraïbische geschiedenis, over dit boek zegt:
"De radicale breuk met de koloniale penvoering maakt dit boek tot een uniek document. Voor het eerst werd de Surinaamse geschiedenis herschreven vanuit een antikoloniaal gezichtspunt."
Hoe goed het inzicht van Anton de Kom was in de situatie en hoe treffend en onomwonden hij dit beschreef, lezen we in dit boek. Zo beschrijft hij de verschillende verdragen met mooie namen als Vrede van Breda of Vrede van Westminster, die door de Hollanders aan hun laars werden gelapt. Gevolg was dat de Surinaamse bevolking in opstand kwam en zich verzetten tegen het schandelijke gedrag van de Hollanders. Die laatste noemden hun missie in Suriname een koloniale beschavingstaak, maar van beschaafde methoden was daarbij echter geen sprake, of zoals De Kom het zelf zegt:
"Beter dan in de geschiedenisboeken der blanken is de mishandeling van onze vaders opgetekend in onze eigen harten, nooit heeft het leed der slavernij sterker tot mij gesproken dan uit de ogen van mijn grootmoeder, wanneer zij ons kinderen, voor de hut in Paramaribo, de verhalen over de oude tijd vertelde."
Prachtig geschreven zinnen gebruikt De Kom om vanuit het Surinaamse gezichtspunt de geschiedenis te vertellen en daarmee de Hollanders - niet alleen van destijds maar ook in de jaren dertig waarin het boek werd uitgegeven en zelfs nu nog - ter verantwoording te roepen voor hun daden. Daden, die de schrijver, zelfs uit rechtbankverslagen in het boek heeft opgetekend. Zwart op wit gesteld, alsof deze gruweldaden de gewoonste zaak van de wereld waren. Soms worden deze feiten gebagatelliseerd met de woorden, “maar dat was nou eenmaal zo in die tijd”. De Kom laat ons echter voelen, door zijn recht-door-zeese schrijfstijl, dat dergelijke daden ook in die tijd onmenselijk waren en ronduit fout.
Hoe onnoemelijk groot het rechtvaardigheidsgevoel van De Kom moet zijn geweest, kunnen we aflezen aan het feit dat hij zich in de Tweede Wereldoorlog, ondanks alles, aansloot bij het verzet. Heel wrang is dat hij door zijn, voor hem onvermijdelijk keuze, in 1945 overleed in een concentratiekamp.
Nogmaals dit boek zou een verplicht onderdeel moeten zijn van ons geschiedkundig onderwijsprogramma, omdat, zo lezen we opnieuw achter op het boek: De Kom met dit boek destijds verschillende bevolkingsgroepen bijeen wist te brengen.
Die kracht schuilt in dit boek, volgens mij, nog steeds!
Over de auteur: Schrijver en vrijheidsstrijder Anton de Kom werd in 1898 geboren in Paramaribo, Suriname, maar vestigde zich later in Nederland. In 1932 keerde hij terug naar Suriname, maar werd vanwege zijn verzet tegen het koloniale gezag al snel gearresteerd en het land uit gezet. Wij slaven van Suriname verscheen in 1934. In de Tweede Wereldoorlog sloot De Kom zich aan bij het verzet.
ISBN 9789046706084 | Paperback | 180 pagina's | Olympus|Atlas Contact | februari 2017
© Ria, 12 april 2017
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
