Anne Doedens
De Frans-Duitse Oorlog 1870 – 1871
Anne Doedens en Liek Mulder
Ik weet niet of het komt omdat beide auteurs tevens docent zijn geweest, maar dit boekje over De Moeder van de Grote Oorlog is een heel interessant en vooral leesbaar boek. Docenten geschiedenis, voor zover ik ze heb meegemaakt, zijn er altijd voor in het leven van de 'gewone' man af te zetten tegen de grote gebeurtenissen uit de geschiedenis. Dat verlevendigt het geschiedenisonderwijs enorm voor leerlingen en dat hebben Doedens en Mulder ook in dit boek gedaan. Daarnaast is in het midden van het boek een katern met zwart-wit illustraties opgenomen om zaken uit de tekst eveneens te verlevendigen met beelden.
In een boek over een oorlog kom je er als auteur niet onderuit om het verloop van de gevechtshandelingen te beschrijven. Misschien is dat helemaal niet waar, maar ik heb het gevoel dat mannen dat over het algemeen altijd interessanter vinden om te lezen dan vrouwen. Ik geef een voorbeeld:
Ogenschijnlijk begon de oorlog gunstig voor de Fransen. Op 2 augustus [1870] vielen Franse troepen, met in hun midden keizer Napoleon III en zijn veertienjarige zoon Napoleon Eugène Louis Bonaparte, Duitsland binnen met als doelwit de stad Saarbrücken. De Franse overmacht was daar al zo groot dat de Pruisen na enkele uren van zware gevechten besloten de stad te ontruimen. Aan beide zijden vielen ongeveer 80 doden. De Franse pers kwam woorden te kort om de overwinning te bejubelen. De animo om dienst te nemen in het leger groeide, zij het tijdelijk.
Bijzonder is dat er over oorlogshandelingen ook altijd uitgebreid bronnenmateriaal te vinden is en ze daardoor ook zo gedetailleerd beschreven kunnen worden, zoals de ongeveer 80 doden aan beide zijden. Uit dit bovenstaande fragment blijkt dat voor die gedetailleerde informatie in veel gevallen de pers mede verantwoordelijk is. Oorlog is nieuws en daarom wordt er veel over geschreven. In hoeverre de berichtgeving geheel betrouwbaar is, is uiteraard maar de vraag, als de pers niet onpartijdig de overwinning bejubeld. Ik heb weleens horen zeggen, dat de winnaars van een oorlog de geschiedschrijving daarover voor het grootste deel bepalen. Het is vaak hun visie op het gebeuren die achteraf in de (vaderlandse) geschiedenisboeken belandt. Hoe de verliezers het hebben ervaren is blijkbaar niet interessant. Maar ook de berichtgeving tijdens de oorlog zelf is vaak gekleurd door censuur, zoals Louis Zweers mooi beschrijft in zijn boek De gecensureerde oorlog. Militairen versus media in Nederlands-Indië 1945 – 1949. Wat is waar en wat is propaganda?
In dit boek wordt echter veelvuldig gebruik gemaakt van citaten uit bronnen van ooggetuigen van beide kanten van het strijdperk en dat maakte voor mij het boek erg interessant om te lezen. Ooggetuigen beschrijven zonder opsmuk de situatie waarin zij zich bevinden. In de 'grote geschiedenis' wordt daarmee ook de 'kleine geschiedenis' zichtbaar gemaakt en die 'kleine' geschiedenis is dan misschien wel de 'grote' waarheid. Daarom is dit boek over de Frans-Duitse oorlog ook voor verschillende lezers interessant. De gedetailleerd beschreven grote lijnen van deze Oorlog worden prachtig verbonden met de individuele verhalen van hen die het van dichtbij beleefden. Bronnen als oorlogsdagboeken, oorlogsjournalen, maar ook bijvoorbeeld brieven van de Franse Keizer Napoleon III aan zijn vrouw Eugène.
In het boek lezen we dat, zoals in iedere oorlog, recente uitvindingen een rol speelden bij de manier van oorlog voeren. De uitvinding van het Franse chassepotgeweer, de aanleg van de spoorwegen en in mindere mate het gebruik van ballonnen. Het laatste was een voorschot op latere ontwikkelingen, waarbij het luchtwapen in de Tweede Wereldoorlog een belangrijke factor zou blijken te zijn.
In het boek is eveneens veel aandacht besteed aan de manier waarop, in met name Europa, is gereageerd op deze oorlog tussen Frankrijk en Duitsland. In de hoofdstukken 11 en 12 wordt ingegaan op het effect van de oorlog op Nederland. Het effect van deze oorlog is, volgens de auteurs erg onderschat en zij benoemen deze oorlog daarom als De Moeder van De Grote Oorlog. Zij vinden namelijk dat je het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog niet kunt begrijpen als je geen kennis hebt van het verloop en de impact die de Frans-Duitse oorlog heeft gehad. Alleen met deze kennis is te verklaren waarom de moordaanslag op Frans Ferdinand in het Bosnische Sarajevo zulke heftige reacties heeft opgeroepen dat de oorlog van 1914 – 1918 heeft kunnen ontstaan. Dit boek vervult daarmee voor veel lezers het aanreiken van de ontbrekende kennis in het verloop van in ieder geval de geschiedenis Europa, maar wellicht ook van de wereld. Dat gold in ieder geval zeker voor mij.
Over de auteurs
Dr. Anne Doedens (1945) is historicus en was docent Nieuwe Geschiedenis bij Hoger Onderwijsinstellingen in Amsterdam (zie: www.annedoedens.com). Hij publiceerde eerder De Canon van Utrecht en De Canon van de Waddeneilanden (samen met Jan Houten).
Liek Mulder (1942) was docent bij het voortgezet onderwijs. Beide auteurs publiceerden samen Verstoorde Vrede. Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog in Beeld. Met Yolanda Kortlever schreven zij Geschiedenis van Nederland. Het verhaal van prehistorie tot heden.
ISBN 9789462490345 | Paperback | 192 pagina's | WalburgPers | oktober 2015
© Ria, 10 november 2015
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
