Rik Pinxten
De eeuw van onze kinderen
Ik zou durven stellen dat het een filosofisch boek is, maar ook een verhalenbundel, en ten slotte ook een relaas over het leven in de westerse cultuur. De boekhandel zou het dus best in drie verschillende kasten plaatsen. De uitgeverij heeft het boek onder de rubriek Sociaal-Politiek opgenomen.
In hoofdstuk 1, met de veelzeggende titel Iedereen komt van ergens, begint de auteur te vertellen waar hij zelf vandaan komt en dat hij in dit boek de volgende belangrijke verschuivingen in de voorbije twee generaties wil bespreken:
* globalisering: van natiestaat naar wereld en naar de stad (vooral hoofdstukken 2 en 3);
* naar een breder begrip van kennen en weten (hoofdstukken 5 en 6);
* culturen en cultuur: voorbij het hokjesdenken (hoofdstukken 7en 8);
* economische visies: informatie of kennis? (hoofdstuk 3);
* voorbij de neoliberale regressie (hoofdstukken 4 en 8);
* van ‘stukjesmens’ naar dialogische persoon (hoofdstuk 9);
* van NU-leven naar levensloop (hoofdstuk 10);
* nieuwe democratie, nieuwe machtsbalans (hoofdstuk 11).
Hij geeft het advies vooral dat te lezen wat de lezer aanspreekt, maar ik kan melden dat het hele boek uitermate interessant, waardevol en boeiend is en veel stof tot nadenken oplevert. Zo'n boek dat je af en toe weglegt om de inhoud even rustig te laten bezinken en te overdenken en waarvan je de inhoud graag met anderen wilt delen en bespreken.
In dit boek legt hij de bovengenoemde zaken ter overdenking voor aan de hand van persoonlijke verhalen. Situaties waar hij onderdeel van is geweest en die hij de lezer beschrijft en waarop hijzelf reflecteert om ons iets duidelijk te maken. Daarbij betrekt hij theorieën en/of overdenkingen van verschillende grote denkers uit zeer uiteenlopend disciplines.
Een voorbeeld om het bovenstaande te verduidelijken: als promotor van het Steunpunt Intercultureel Onderwijs was Pinxten meermalen betrokken in gesprekken over kansarme en kansrijke kinderen. Na de aanslagen in Parijs en België laaiden de discussie hierover weer op. De conclusie was steeds dat investeren in kansarme kinderen nooit het gewenste resultaat oplevert. De auteur pleit daarom voor een ander uitgangspunt en een andere manier van denken over dit probleem. Hij stelt voor om in navolging van Paulo Freire en Pierre Bourdieu een stapje terug te nemen en goed te bezien wat er precies aan de hand is. De auteur stelt dat mensen kansarm worden verklaard in een context die steeds exclusiever westers-kapitalistisch is. Dat is dus de norm, maar, zo vraagt Pinxten zich als antropoloog af, deugt die norm wel? Wat doen we met de kennis en vaardigheden die bijdragen tot een gelukkig en welvarend leven en die niet door marktlogica worden gedomineerd?
Deze discussie gaat nog even door. Pinxten raakt hier aan wat we steeds in de media horen van politici als er dreiging is of daadwerkelijk terroristische daden zijn gepleegd. Zoals Halbe Zijlstra in Trouw van 19 februari 2016 verwoordt in het artikel: Onze manier van leven loopt gevaar.
Wat is dat dan precies? Onze manier van leven? Is dat de enige juiste manier van leven? Een leven waarin, zo laat Pinxten zien, waarden als solidariteit en empathie in een verscherpt en extreem competitief winstmodel niet renderen en daarmee verloren zullen gaan? Waarden die voor mensen die met ziekte, lijden en dood (en dat zijn we allemaal, kansrijk of kansarm) te maken krijgen hoge waarden zijn.
Mij spraken met name de hoofdstukken 7 en 8 aan, die Pinxten zelf aanduidt als te gaan over cultuur en culturen, voorbij het hokjesdenken. De vanzelfsprekendheid waarmee men vanuit de de eigen cultuur de wereld tegemoet treedt en de beperking daarvan heb ik meegekregen in mijn opleiding als antropoloog. Die beperking is onbewust omdat zelfs je lichaam en niet alleen je geest volledig doordrongen is van de cultuur waarin je wordt grootgebracht. Een vriendin van mij was op vakantie in een Zuid Amerikaans land. Zij vond het niet fijn dat toen haar glas leeg was, haar niet gevraagd werd of zij nog iets wilde drinken. Ik zei haar dat het misschien heel onbeschaafd is in die cultuur om dit te doen, dat het als opdringen wordt gezien of als een teken dat ze geld aan je willen verdienen. Iets dat overduidelijk in onze cultuur wel achter die vraag kan zitten. Wil je niets meer drinken dan wordt je hier ook geacht het terras te verlaten, zodat er nieuwe klanten kunnen zitten. Mijn vriendin zei dat ze daar inderdaad zo niet over had nagedacht. Ik ervoer in Napels bijvoorbeeld dat je zo lang mocht blijven zitten als je wilde, ook als je maar één kopje koffie had besteld. Dit is blijkbaar onderdeel van de relaxte manier waarop je als Napolitaan een kop koffie kunt drinken in de morgen. Ik vond het heerlijk!
Pinxten laat ons zien dat we daar veel van kunnen leren, van de normen en waarden van mensen met een andere culturele achtergrond. Als wij de manier van omgang met de aarde van de Indianen, waarbij Pinxten verbleef, hadden gehanteerd, dan zaten we nu misschien niet met zulke grote problemen die moeder Aarde bedreigen en waren al die klimaatafspraken misschien wel helemaal niet nodig geweest omdat we als vanzelfsprekend goed en met groot respect voor onze leefomgeving zouden zorgen. De auteur laat ook zien dat het nog niet te laat is. Laten we leren van elkaar in plaats van dat de ene groep de andere haar waarheid en manier van leven oplegt, waardoor wijsheid uit andere culturen misschien wel ten dode is opgeschreven.
Het mooie van dit boek is dat Pinxten zijn persoonlijke verhalen en ervaring verweeft met 'het grote verhaal'. Hij stelt vragen, beschouwt en stelt opnieuw vragen en dat alles met een open vizier. Hij zoemt in en dan weer uit op het onderwerp dat hij behandelt en probeert richting te geven aan de manier waarop we over moeilijke onderwerpen zouden moeten nadenken. Dit alles met zich op De eeuw van onze kinderen. Ik ben het met hem eens, dit is een filosofisch boek. Daarmee ook een boek om nogmaals te lezen en misschien zelfs nog wel een keer omdat er steeds nieuwe inzichten uit te halen zijn.
Over de auteur: Rik Pinxten is emeritus gewoon hoogleraar in de antropologie en de studie van religies aan de Universiteit Gent. Hij deed onder andere onderzoek bij de Navajo-indianen in de VS en publiceerde naast De Strepen van de Zebra (2007) nog een twintigtal andere boeken en tientallen artikels in verschillende talen.
ISBN 9789462670808 | Paperback | 325 pagina's | EPO Uitgeverij | september 2016
© Ria, 23 november 2016
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
