Mieke Jansen
Categorie: Biografieën & Memoires
Franz Ziegler
Virtuoos fotograaf (1893-1939)
''Een aangeboren kunstzin', als er iets is waar Franz Ziegler snel mee te kenschetsen is, dan is dit het wel'.
Ook al kent bijna iedereen de foto's van Franz Ziegler wel, vooral die van de leden van het koninklijk huis, toch is zijn naam vrij onbekend. Dit boek brengt daar verandering in.
Na de uitgebreide chronologie geschreven door Marjan van Heteren is te lezen hoe Franz de beginselen van het fotograferen met de paplepel ingegoten kreeg in het atelier van zijn vader Robert Ziegler. Daarnaast ontwikkelde hij zich al op jonge leeftijd tot verdienstelijk schilder en muzikant (hij speelde cello). Het schilderen kwam hem in zijn latere vak goed van pas.
Niels Coppes beschrijft verder hoe Franz Ziegler, nadat hij rond 1921 zijn opleiding tot fotograaf afgerond had, zocht naar invulling van zijn werk. Hij wilde verder komen en niet blijven hangen in doorsnee portretfotografie. Hij sloot zich aan bij de in Nederland twee belangrijkste beroepsverenigingen, werd lid van een van de belangrijkste kunstenaars sociëteiten van Den Haag en stuurde zijn werk naar fotosalons in binnen- en buitenland. Hij had onmiddellijk succes.
Het picturalisme (één van de vroegste stromingen in de fotografie, enigszins verwant aan het impressionisme) is dan al aardig op zijn retour. - De Moderne fotografie is in opkomst mede door de ontwikkeling in camera's die compacter zijn, waardoor er ook buiten gefotografeerd kan worden en momentopnamen gemaakt kunnen worden. -
Gedreven als hij was, volgde hij de ontwikkelingen op de voet, gaf lezingen, schreef een 'cursus' fotograferen etc. Maar Ziegler voelde zich toch meer kunstenaar dan fotograaf en dat blijkt ook uit zijn werk.
Interessant is dat de van oorsprong katholieke Ziegler ook op bijna alle zes de edities van de Sterkampen in Ommen is geweest en prachtige, bijna mystieke, portretten van Jiddu Krishnamurti heeft gemaakt. In latere foto's wordt eveneens duidelijk dat hij nog maar weinig vertrouwen had in het katholieke geloof zoals bijvoordeel een foto die op de voorgrond gedoofde kaarsen en vaag op de achtergrond een matglazen Mariabeeldje, weergeeft.
In 1924 wordt Franz mede-eigenaar van de nieuwe firma Ziegler in Zwolle. Samen met zijn vader heeft Franz de artistieke leiding over het atelier. Zus Willy beheerde de zakelijke kant. Dit maakt dat Ziegler zich artsitiek vrijer kan bewegen en dat komt zijn werk ten goede. Hij wint prijs na prijs. In 1927 neemt hij het atelier van de overleden Herman Deutmann aan de Zeestraat 55 in Den Haag over en hij vestigt zich daar samen met zus Joke en jonkheer Johan Schimmelpenninck. Het overgenomen negatievenarchief en auteursrechten van Deutmann brengt Ziegler in contact met het Nederlandse koningshuis. Zij vroegen om een nieuwe reeks vergrotingen van een portret van prins Hendrik.
Mieke Jansen, die over de hoffotografie van Ziegler schrijft, vertelt dat Franz Ziegler eind mei 1921 een reportage maakte van het koninklijk bezoek aan Zwolle en dat werk beviel hem totaal niet. 'maar [ik] heb ook echt het gevoel dat dit absoluut niet mijn genre is om die stakkers van menschen met zo'n toestel voor de neus te staan.' Later koos de koninklijke familie zelf voor Franz Ziegler als een van hun hoffotografen en dat werk beviel hem wél. Beroemd is zijn staatsieportret van prinses Juliana die hij in 1937 maakte. Franz Ziegler werkte twaalf jaar voor het hof, van juli 1927 tot zijn onverwachte dood in september 1939.
Zowel koningin Emma, prins Hendrik als Wilhelmina, Juliana en prins Bernhard zijn door hem geportretteerd. Vaak in een vrij losse houding. Ziegler brak met de stijve portretten die zijn voorganger vaak maakte. Van Ziegler moest vooral het karakter te zien zijn van de gefotografeerde.
Ziegler paste allerlei technieken toe die vrij nieuw waren en ook werd er veel geretoucheerd wat toentertijd heel gewoon was. Het resultaat zijn schitterende foto's van leden van het koningshuis die een intieme uitstraling hebben maar ook maakte hij zeer statige foto's indien dat de opdracht was.
Het boek is mooi uitgevoerd en levert naast de interessante informatie over Franz Ziegler een mooi tijdsbeeld rondom de fotografie op. De vele paginagrote foto's zijn voorzien van de namen van de geportretteerden maar ook wordt de gebruikte techniek daarbij vermeld. In deze tijd van digitale camera's en photoshop is het nauwelijks meer voor te stellen hoe bijzonder en tijdrovend goed fotograferen en vooral het afdrukken was. Franz Ziegler komt naar voren als een zeer bevlogen vakman die open stond voor nieuwe technieken.
De fraaie zwart-wit foto's ademen een heel eigen sfeer uit die denkelijk kenmerkend voor Franz Ziegler was.
Hij kreeg uiteindelijk nog wel iets mee van de eerste kleurenfoto's maar was daarover niet te spreken. Hij zag het verschijnen van kleur als een door de industrie bepaalde verdere inperking van zijn bewegingsvrijheid als kunstzinnig fotograaf. (Hij kleurde zelf zijn foto's in).
De fotografie tentoonstelling Foto 37 in het Stedelijk Museum kwalificeerde hij als sluiter-klikkerij op glanzend papier. Hij ging voorbij aan het feit dat dit een heel andere vorm van fotograferen was, de foto's op Foto 37 hadden een boodschap. Ze waarschuwden o.a. tegen het gevaar van politiek rechts.
Wat de gevolgen hiervan waren zou hij niet meer beleven Franz Ziegler, 47 jaar oud, overleed 12 september 1939 aan een hersenbloeding.
Het is jammer dat we niet meer hebben kunnen meemaken hoe hij zich na de oorlog verder zou hebben ontwikkeld in zijn vak. Deze man had zeker ook alle nieuwe technieken omarmt en was opnieuw gaan experimenteren om tot net zulke schitterende resultaten te komen als voorheen.
Franz Ziegler verdient dit mooie (foto)boek, hij was met recht een vakman.
- De gelijknamige overzichtstentoonstelling (met filmpje van npo)was te zien in Museum Jan Cunen te Oss vanaf oktober 2009 t/m 31 januari 2010. -
ISBN 9789057306570 | Hardcover | 128 pagina's | WalburgPers | oktober 2009
© Dettie, 08 december 2012
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
