Het vergeten christendom
Philip Jenkins

Wanneer wij aan het christendom denken, denken we in de eerste plaats aan Europa en niet zo zeer aan het Middenoosten, Azië en Afrika waar het christendom in de eerste duizend jaar van onze jaartelling, zoals Jenkins uit de doeken doet in Het vergeten christendom, een enorme verspreiding en invloed uitoefende. Het is dus een groot en belangrijk deel van de geschiedenis die met dit boek aan de vergetelheid wordt ontrukt, en maakt maar weer eens duidelijk dat onderzoek naar en beschrijving van de geschiedenis nooit als voltooid beschouwd kan worden. Het zal voor velen een verrassing zijn dat het zwaartepunt van de christelijke macht in de eerste tien eeuwen niet in West-Europa lag, maar zich van het Middenoosten uitstrekte tot diep in China en grote delen van Noord-Afrika. Een belangrijke nog bestaande groep van die vroege christenen zijn de Kopten in Egypte waarvan men schat dat het heden ten dage om 7 à 8 miljoen gelovigen gaat.

Het christendom in het oosten bestaat uit verschillende theologische tradities waarvan de oosters-orthodoxe, nestoriaanse, jakobitische en Koptische de belangrijkste vormen. Deze kerken boden hun volgelingen glorievolle liturgieën die op alle zintuigen waren gericht: het geluid van klokken en muziek, magnifieke iconen, schilderingen en verluchte boeken, de geur van wierook.
Deze kerken beschouwden het kloosterwezen als uitermate belangrijk voor het christendom. In het Oosten waren de christenen in de ban van heiligen die beschouwd werden als ascetisch levende mannen en vrouwen. Deze heiligen konden tijdens het leven worden aangeroepen ter bescherming tegen demonen die de mensheid in elke levensfase konden bedreigen.


Oudsyrische christenen brachten ook geleerden en denkers voort die grote hoeveelheden belangrijke geschriften voortbrachten waaronder de jakobiet Gregorius Bar-Hebraeus die een kroniek van de wereldgeschiedenis schreef. Verder schreef hij ook belangrijke verhandelingen over onder andere logica, theologie, astronomie. en een commentaar op Aristoteles.
Helaas zijn veel geschriften van de oosters-christelijke kerk verloren gegaan en is het eens qua geografie sterk verbreide oosterse christendom in een betrekkelijk korte tijdspanne voor een groot deel verdwenen. Na eeuwen min of meer vreedzaam naast de islam te hebben bestaan, is er aan het begin van de 14e eeuw geen schim meer van het oosterse christendom over van wat het eens geweest was. Jenkins brengt dit verassend genoeg in verband met klimaatverandering. Hij stelt namelijk dat klimaatverandering in deze periode verantwoordelijk was voor tal van economische veranderingen en over heel de wereld armoede en vertwijfeling zaaide.


Jenkins eindigt zijn boek met een visie waarin hij betoogt dat het uiterlijk praktiserende van een religie weliswaar voor langere tijd kan verdwijnen, maar dat deze altijd weer kan opflakkeren omdat de essentie in de herinnering van mensen vaak blijft bestaan. Het boek eindigt dan ook met een citaat van de dichter Charles Olson de keten van de herinnering is wederopstanding.
Duidelijk is dat Jenkins de teloorgang  van het oosters christelijke rijk betreurd, met dit boek heeft hij echter zijn bijdrage geleverd om het vergeten ervan te voorkomen.

ISBN 9789046810422 | Paperback | 320 pagina's | Nieuw Amsterdam | september 2011
Vertaald door Henk Moerdijk

© Cavendish, 17 november 2011

Lees de reacties op het forum en/of reageer: