Uit de bek van de walvis
Sjón

Sjón

“Fonkelend licht: een dag zo blauwachtig wit dat het hemelgewelf niet meer een omlijsting is voor de brandende zon, maar de zon het aanmaakhout is voor dat gloeiende zilveren gordijn dat zich aan de verre horizon verheft en rond de hele zichtbare wereld wordt opgetrokken, terwijl de bergketens in het noorden, westen en zuiden trillen als in een luchtspiegeling, de ene keer in de schaduw, de andere keer in het licht, maar voor  het oog nooit helemaal grijpbaar, en de zee is een deinend fluwelen laken uitgespreid van het strand van het eiland tot de zoom van de hemel, terwijl het eiland zelf, glinsterend in het midden, een goudgele knoop is op een donzig kussen erop wachtend te worden ingedrukt door het hoofd van het hemelse kind, en het hele beeld is doorweven met een tingelende, heldere, zijden draad die soepel is geregen tussen aarde, zee, hemel en de vurige bal van de zon met die grote naald die alle elementen kan doorprikken.”

Dit verhaal speelt zich af in het IJsland van de zeventiende eeuw. Hoofdpersoon is Jonas de Geleerde. Hij woont onvrijwillig op een eiland. Jonas is verbannen. Zijn intelligentie bleek zijn grootste vijand te zijn en zijn kennis joeg mensen angst aan. Op verdenking van bemoeienis met zwarte kunst werd hij naar het eiland gestuurd. Zijn vrouw Sigrid volgde hem maar nu is zij er ook niet meer. Jonas is eenzaam. Eenzamer dan Jonas kan een mens niet zijn.  

Op zesjarige leeftijd was Jonas al zo wijs dat hij vrouwenkwalen kon genezen. Kleine Jonas de heelmeester. Jonas droomde ervan om een bezoar te bemachtigen. Deze bijzondere steen, die in de kop van een raaf te vinden zou zijn, werd beschouwd als geneesmiddel tegen alle mogelijke kwalen. Vele raven legden het loodje maar een bezoar vond Jonas niet. Toen Jonas een jaar of dertien was, mocht hij niet langer als heelmeester optreden. De dames vonden zijn aanrakingen niet meer gepast. Jonas ging in de leer bij zijn grootvader en mocht uiteindelijk boeken kopiëren en samenstellen. Hij stelde een medisch handboek samen met daarin onder andere een verzameling van alle vrouwelijke ongemakken.

In een tijd waarin zons- en maansverduisteringen de mens grote angst aanjoeg, de zon om de aarde draaide en men geloofde in de geneeskracht van de hoorn van een eenhoorn, was het geen zegen om intelligent te zijn. En dan is Jonas 63 en woont hij moederziel alleen op het eiland. Hij babbelt tegen een  vogel of tegen een schaap. Hij mijmert over het leven. Hij denkt aan de tijd dat hij met zijn vriend als spokenjager werkte, aan de tijd dat zijn kinderen nog leefden en aan de periode in Kopenhagen. Aan het eiland kon hij echter niet ontsnappen. Zal zijn leven hier eindigen? Zullen zijn overblijfselen pas maanden na zijn dood gevonden worden?

Uit de bek van de walvis is een boek waarin IJslandse folklore hoogtij viert. De stijl van het boek is poëtisch, vol prachtige zinnen en overpeinzingen. De mijmeringen monden regelmatig uit in gedichten. Zoals deze:

“Het zeil wappert op de leeuw der golven
De open plas is niet meer vlak
De wind bolt het boek, ’t touw spant strak…”

De auteur besteedt ook aandacht aan religie. Het verhaal over de schepping van de mens is echter heel anders dan de verhalen die we vandaag de dag kennen. Macaber haast. Ook het verhaal Jonas en de walvis is in het boek verwerkt. Regelmatig staat er een klein stukje tekst in cursief. In deze teksten worden kruiden, planten, dieren, stenen en gebeurtenissen beschreven. Of  monsters:

“Zeemonsters: over zeemonsters zal ik niets vertellen, want ik heb er niet veel over gelezen, alhoewel ik er een flink aantal heb gezien tot ze verdwenen tijdens de grote hongerwinter anno 1602, de winter die de mensen uit de Westfjorden de Gesel noemen en anderen de Knuppel.

Ook Uit de bek van de walvis behoort tot de eerste vier boeken van uitgeverij World Editions. Het is een pittig boek. Het is geen boek om even snel te lezen, voor dit boek neem je de tijd.  Wie genoten heeft van bovenstaande citaten en houdt van een boek met een hoog literair gehalte, zal dit markante verhaal op waarde weten te schatten.

ISBN 9789462370302  | Gebonden | 256 pagina's | World Editions | september 2013
Vertaald door Marcel Otten

© Annemarie, 02 oktober 2013

Lees de reacties op het forum en/of reageer: