Vriendinnen van vroeger, vrouwen van nu
Rudi Wester

Vijf vriendinnen besluiten om een weekend door te brengen in een kasteel in Twente, ze kennen elkaar al veertig jaar. Hun vriendschap begon op de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam waar zij allen toentertijd studeerden en 'toevallig op een hoop gegooid werden in het studentendispuut Electra'.  Al die jaren hebben ze contact met elkaar gehouden. En nu komen ze een heel weekend bij elkaar. Iets wat ze tot nu toe nooit gedaan hebben. De contacten beperkten zich de afgelopen jaren tot zo'n vier keer per jaar met elkaar eten bij een van hen thuis.  Aanleiding voor dit weekend is het plan van Franny, een van de vrouwen, om een boek te schrijven over hun unieke vriendschap etc.

'Dagenlang zullen ze zich onderdompelen in het verleden. Om te zien wat ze zich nog van vroeger herinneren, van hun gereformeerde opvoeding. Van hun studentenleven in het zo woeste Amsterdam van de jaren zestig. Van de meisjes die ze toen waren, van de opgroeiende jonge vrouwen. Van het gat in hun collectieve herinnering, toen ze allemaal met opgroeiende kinderen, vriendjes en beginnende loopbanen in de weer waren en het daar zo druk mee hadden dat ze elkaar niet spraken, wel vijfentwintig jaar niet. Het is een grijs verleden dat nog ingevuld moet worden. Maar ook zullen ze kritisch kijken naar de vrouwen van nu die ze zijn geworden, met carrières, iPads, mobieltjes en al.'

De personages zijn:
- Franny, directeur van een museum voor moderne kunst, beetje wuft type, blond geverfd haar, draagt alleen jurken, geen lange broeken, woonachtig in Amsterdam.
- Maud, economisch directeur bij een pensioenfonds en één dag per week hoogleraar Financiële Markten aan een universiteit, nuchter, sober, klein  donkerbruin haar met grijs, draagt ook jurken.
- Ella, altijd in Armani jeans en sweater, bewust huisvrouw (als feministe heb je keuze), getrouwd met een bankier, woont op het platteland
- Klaartje, makelaar, altijd in mantelpak, woont op het platteland
- Birgit, eigen modellenbureau, jonge vriend, excentriek, levend op hoge toppen en diepe dalen
- Gitta, biologe, niet lichamelijk aanwezig, ze weigerde te komen omdat ze niet mee wil werken aan het boek. Gitta is wel vaak in de gedachten van de vrouwen aanwezig

Franny ziet erg tegen het weekend op maar wil toch dat het verhaal er komt, wie kan anders later weten hoe het er vroeger aan toe ging. De pil bestond nog niet, de angst om zwanger te raken was groot (en een schande) vrouwen die studeerden en carrière wilden maken waren uitzonderingen.  Maud, ziet alles het liefst uitgedrukt in cijfers maar dat wil Franny niet.

Alle vrouwen komen uit een gereformeerd nest vandaar ook de keuze voor de VU want die was gereformeerd. Maar het ene nest was strenger in de leer dan het andere. Had de een nog redelijke vrijheid, de ander mocht niets. Alles stond in het teken van het geloof. Naar Amsterdam gaan en daar studeren was voor de dames een grote bevrijding. Met name Franny vond het een grote opluchting onder het ouderlijk juk vandaan te zijn. De dames bespreken hun jeugd en wat het geloof daarin betekende. Er wordt gesproken over de roerige jaren zestig, de Dolle Mina's, de oprichting van D'66 waar Maud bij was. Over café Scheltema waar de hele literaire wereld en meer kwam totdat iedereen ineens trouwde, over de hippies waar de regering totaal niet mee om wist te gaan etc.

Het vreemde in dit boek is dat er nauwelijks echte dialogen in staan. Veel van wat we lezen speelt zich af in de hoofden van de dames en onder het mom van discussie is iedereen aan het woord maar een wisselwerking tussen de vrouwen is er nauwelijks, wat erg bevreemdend werkt. Zoals het verhaal over de ontgroening, Maud vraag op blz 75 'Hoe begon eigenlijk onze studententijd, zo'n veertig jaar geleden?' Op blz 77 geeft Franny daarop als antwoord dat zij een krop sla moest uitbeelden. Daartussen wordt in het algemeen gesproken (niet door  Franny dus) over alle vrouwelijke studenten die de ontgroening moesten ondergaan.

Een ander voorbeeld waardoor het verhaal vreemd overkomt : Franny, ontvlucht even het groepje dames en 'vertelt', leunend over een hek in een weiland, over haar studententijd maar dan wisselt de schrijfster ineens van perspectief, ineens volgt de zin. 'Zorgeloos leefde ze verder.' en 'Birgit, Franny en Maud huwden alle drie' (Nog steeds lezen we de gedachten van Franny!)

Eigenlijk vertellen alle vrouwen hun verhaal maar dat vertellen ze dus eerder aan zichzelf dan aan elkaar. De schrijfster spreekt soms als 'groep' zoals een groep studenten, een groep vrouwen of als de vriendinnengroep om dan ineens over te gaan op een gedachte van een van de vijf vriendinnen alsof zij de schrijfster gehoord hebben.

Deze manier van schrijven maakt dat je steeds uit het verhaal gehaald wordt, omdat het botst, het perpectief wisselt te vaak en te onverwacht. Tussendoor staan, volkomen buiten de inhoud van de tekst om, nog cursiefjes waarin vermeld staat wat vriendschap inhoudt. Er is geen ritme, geen structuur, geen lijn, geen cadans in het verhaal. Het is geen roman, het zijn geen memoires, het is geen non-fictie, het hangt overal tussenin. De schrijfster had er beter aan gedaan een keuze te maken over de manier waarop ze de herinneringen had willen presenteren. Nu is er een groep vrouwen bij elkaar gezet die het verhaal zouden moeten vertellen maar juist niet doen. Ze denken veel, ze bekvechten, zijn jaloers en gek op elkaar maar de echte herinneringen worden verteld door de schrijfster, niet door de vrouwen. Jammer genoeg zijn deze herinneringen niet helder omdat de schrijfster het kennelijk nodig vond deze te verbrokkelen, te verdelen, over de dames waardoor ze niet beklijven.
(In het verhaal verzorgt ene mevrouw Mulder, in bloemetjesjurk, met grijs permanentje de dames. Háár mening over deze dames had ik ook graag gehoord.)

Zie ook de uitzending van het programma Kunststof over dit boek.

ISBN 9789029578714 | Paperback | 192 pagina's | De Arbeiderspers | februari 2012

© Dettie, 06 mei 2012

Lees de reacties op het forum en/of reageer: