Majgull Axelsson

Toon alleen recensies op Leestafel van Majgull Axelsson in de categorie:
Majgull Axelsson op internet:
 

Ik heet geen Miriam Ik heet geen Miriam


Op haar vijfentachtigste verjaardag lukt het Miriam niet langer de woorden binnen te houden. Jarenlang heeft ze gezwegen, jarenlang heeft ze een geheim gekoesterd maar nu lijkt het wel of de woorden zich niet meer laten tegenhouden. Het komt door de prachtige armband die ze van haar familie cadeau heeft gekregen. Een zilveren armband met daarin de naam Miriam gegraveerd. Vol trots vertelt haar kleindochter Camilla dat de armband van Roma-makelij is. En dan floepen de woorden er zomaar uit. Ze zegt: “Ik heet geen Miriam.”

Miriams familie neemt haar woorden niet serieus. Natuurlijk heet ze wel Miriam. Even vragen ze zich af of het wel goed met de oude dame gaat. Buiten het gehoor van Miriam bespreken haar stiefzoon Thomas, schoondochter Katarina en kleindochter Camilla de vreemde uitspraak. Ze begrijpen het niet en daarom besluiten ze het rare voorval te negeren. Het berust vast op een misverstand. Miriam is Miriam.

Miriam zelf is in gedachten teruggekeerd naar haar jeugd. Ze probeert zo min mogelijk aan het verleden te denken maar op deze bijzondere verjaardag lukt het haar niet haar herinneringen te beteugelen. Of Miriam het nu wil of niet, ze denkt aan de mensen die eens haar familie waren. Haar Roma-familie. Toen Miriam geboren werd heette ze Malika. Ze was een zigeunermeisje en de eerste jaren van haar leven was ze gelukkig. Op een dag besloot Hitler echter dat zigeuners tot een minderwaardig ras behoorden. Malika werd samen met haar broertje Didi en haar nichtje Anuscha naar Auschwitz gestuurd.

Toen de vreselijke oorlog eindelijk voorbij was, bestond Malika niet meer. Het meisje, een tiener nog maar, zou voortaan als de Joodse Miriam Goldberg door het leven gaan.  Didi was een vreselijke dood gestorven en ook Anuscha leefde niet meer. Wat er met de rest van haar familie gebeurd was, wist ze niet. Malika woonde in Duitsland maar Miriam besloot een nieuwe start in Zweden te maken. Ze besloot ook om te zwijgen over haar afkomst. Vanaf dat moment was Miriam een keurige, onopvallende dame. Onberispelijk.

Waarom verloochende Miriam haar afkomst? Waarom mocht niemand weten dat ze een zigeuner is? In dit aangrijpende relaas wordt de ontstellende geschiedenis van Miriam stukje bij beetje prijsgegeven. Haar verhaal is hartverscheurend. De piepjonge Malika moest toezien hoe haar geliefde broertje Didi ten prooi viel aan de bizarre experimenten van Josef Mengele. Machteloos keek ze toe hoe de gaten in het gezicht van de kleine Didi vielen. Machteloos keek ze toe hoe Mengele haar broertje deels liet genezen om vervolgens een laatste keer toe te slaan. Het lichaam van Malika overleefde de ontberingen van Auschwitz maar haar geest raakte onherstelbaar beschadigd.

In de trein van Auschwitz naar het concentratiekamp Ravensbrück was Malika moederziel alleen. De spanning in de overvolle trein liep torenhoog op en uiteindelijk brak er een gevecht uit. De gebeurtenissen die volgden bleken bepalend voor de toekomst van Malika. Ze stapte als Malika de trein in maar toen ze de trein verliet, was ze Miriam geworden. Het was geen bewuste keus maar een noodzakelijke.

In het prachtig geschreven boek Ik heet geen Miriam wordt pijnlijk duidelijk dat zigeuners nog altijd door veel mensen met de nek worden aangekeken. Zo jong als ze was, voelde Malika dat haarfijn aan en ook de volwassen Miriam durfde haar ware identiteit niet prijs te geven uit angst dat haar omgeving haar zou verstoten. Het hoofdthema van het boek is de Tweede Wereldoorlog. Majgull Axelsson beschrijft de ontberingen in de concentratiekampen zonder enige terughoudendheid. Het is een hard en zeer aangrijpend verhaal. De oorlog gaat voorbij maar is er geen “eind goed, al goed”. Miriam is, net als vele anderen, voorgoed getekend.

Miriam overleefde en transformeerde in een liefhebbende echtgenote en hartelijke stiefmoeder. Omringd door familie is ze toch levenslang alleen gebleven. Alleen met haar vreselijke herinneringen, alleen met haar schuldgevoel, alleen met haar geheim. Ze is veilig, de oorlog is voorbij maar Miriam is nooit bevrijd. Het uitgebreid beschreven levensverhaal van Miriam heeft me geraakt.


ISBN 9789044534627 | Hardcover | 505 pagina's | Uitgeverij De Geus | april 2015
Vertaald door Janny Middelbeek-Oortgiesen

© Annemarie, 19 juni 2015


Lees de reacties op het forum en/of reageer: