Kader Abdolah
Categorie: Recensies Volwassenen
De kraai
Nog steeds staat zijn aanwezigheid voor onheil, met zijn gekras waarschuwt hij. Ze zien en horen alles.
In de verhalen van Kader Abdolah zijn het meestal onheilsboodschappers.
‘Ik was nog nooit in een wereld terechtgekomen waarvan ik het bestaan nooit had geweten. Een paar honderd bebaarde en niet-bebaarde mannen, die rookten en in allerlei talen spraken; moslimvrouwen in kleurrijke, lange rokken; Russische vrouwen in zeer korte rokjes; hoogzwangere Bulgaarse vrouwen; fietsende Mongoolse kinderen; Somalische oorlogsvluchtelingen; Chinese baby’s in de armen van hun jonge, kleine moeders; Iraanse dichters; Bosnische acteurs en actrices; Turkse Armeniërs; rebellen van de Koerdische PKK; beeldschone Afghaanse meisjes; misdadigers; voormalige guerrilla’s; doorgewinterde generaals; drugshandelaren; hoeren; spionnen; dieven; leugenaars; martelaren; Hollandse katten en honden: ze leefden allemaal door elkaar.
Hoog in de boom zat een kraai die alles en iedereen in de gasten hield.’
In bovenstaand stukje is de Iraanse vluchteling over wie het verhaal gaat terecht gekomen in een asielzoekerscentrum. Op wonderlijke wijze komt hij er uit, en ook in zijn verdere bestaan komt hij de juiste mensen tegen. Zo belandt hij tenslotte op de Lauriergracht, waar hij handelaar in tweederangs koffie is.
Nog niet zo lang geleden hoorde ik Tom Lanoye zeggen dat schrijven stelen is. ‘Als je schrijver wil worden’, zei hij tegen een jeugdig publiek: ‘lees dan, lees, lees, lees, en gebruik wat je leest!’
Nou, die boodschap heeft Kader Abdolah zich zeker ter harte genomen. Steeds weer komen we Nederlandse schrijvers tegen in zijn boeken. En ook in dit kleine boekje. Hij citeert letterlijk en hij gebruikt de teksten. Hij lijkt onze schrijvers meer te waarderen dan we zelf tegenwoordig doen!
Zijn personage is een intellectueel, die leest, en de taal leert. Zijn droom is een groot schrijver worden. Goh, waar doet ons dat aan denken?
In het begin spreekt hij de lezer toe: ‘Mijn vrouw roept me, ik moet stoppen.’
Gelukkig is dat slechts een paar keer, want de lezer wordt niet graag onderschat. Ook zonder zulke tussenvoegsels begrijpen we dat wel. Het is eenvoudige taal, maar dat is bekend van Abdolah. En dat lijkt me ook eigenlijk prima voor een boekenweekgeschenk!
ISBN 9789059651234 | Hardcover | 91 pagina's | Uitgeverij De Geus | maart 2011
Boekenweekgeschenk 2011
© Marjo, 18 maart 2011
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
Het huis van de moskee
"Ik heb dit boek voor de westerse wereld geschreven. Het gaat over mensen, over kunst, over religie, over seks, over film, over het belang van radio en televisie. Ik heb geprobeerd de gordijnen opzij te schuiven en de islam als levenswijze te laten zien. Wat getoond wordt heeft ook mijzelf verbaasd. In 'het huis van de moskee' verwerk ik passages uit de Koran. Het gaat mij om de geest van de Koran als boek en de wereld die daaromheen is ontstaan, niet om de Koran als religieuze leidraad."
Het verhaal vertelt over het huis dat tegen de moskee is aangebouwd, en omdat je via een trap naar het platte dak kon gaan, en zo naar de moskee, hoort het eigenlijk onlosmakelijk bij elkaar. In het huis dat 35 kamers heeft wonen drie ook met elkaar verbonden gezinnen, namelijk die van drie neven: Aga Djan is de koopman, de leider van de bazaar in de stad; Alsaberi is de imam (de geestelijk leider van heel de moslimgemeenschap) en Aga Shodja is de moazen (roept op tot gebed).
Shahbal, de zoon van Aga Shodja, is de verteller van het verhaal, het verhaal van een familie, èn -vooral- het verhaal ven de Iraanse revolutie. In de jaren zeventig van de vorige eeuw begon een roerige tijd in Iran. Voordien heerste er een vrij ontspannen sfeer, harmonieus en bedaard. Maar door de handel en vooral door de olie kwam het land in contact met de westerse wereld, en de moderniteit sijpelde het land binnen: wat begon met een betere infrastructuur, rails en wegen, eindigde met radio en televisie.
De sjah en zijn vrouw Farah Diba omhelsden Amerika en gingen moderniseren. Waar eerst iedereen zich schikte naar de imam en de leider van de bazaar begonnen mensen nu zelf te denken en te handelen. En aanvankelijk voorzichtig maar steeds brutaler te rebelleren tegen de manier van leven zoals de ayatollah die naar de koran dicteerde.
Natuurlijk was het idee van Farah Diba om het analfabetisme aan te pakken prima, maar het betekende de doodslag van de onderdanigheid van de vrouw. Omdat de sjah voor een scheiding van kerk en staat was, kwamen de imams in opstand. Een roerige tijd volgde: de sjah werd afgezet, Khomeini nam het over. Amerika zette de sjah weer op de troon.
Als ayatollah Khomeini, en de imams zich tegen de sjah richten, ontstaat er fundamentalisme. Men wil niet alleen herstel van oude waarden, maar die zelfs strenger maken: de vrouwen moeten weer in chador, de mannen moeten hun baard laten staan. Uiterlijke verschijnselen van een striktere scheiding, en meer macht voor de geestelijk leiders. De fundamentalisten gaan ver: ze vermoorden hun tegenstanders. En de sjah moet vluchten. Nu zit Khomeini vast in het zadel, en het fundamentalisme heerst.
"De moskee is het hart van de stad en de imam het wakkere geweten van de gelovigen van de stad."
Aga Djan probeert in het huis van de moskee zo lang mogelijk de oude waarden te handhaven, op zijn eigen gematigde manier. Maar ook daar maken de mensen hun eigen keuze. De een kiest voor de sjah, de ander voor de revolutie. De familie valt uit elkaar, en zelfs het huis van de moskee hoort niet meer bij de moskee. Een tijdperk is voorbij...
Een aanhanger van Khomeini aan het woord:
"Er heeft een grote revolutie plaatsgevonden," had Galgal tegen haar (=vrouw van Alsaberi) gezegd, "de islam heeft eindelijk de oude wortels van vijfentwintighonderd jaar koninkrijk uit de grond getrokken. Allah zal ons ongenadig straffen als we deze eenmalige kans uit onze handen laten glippen. Allah heet twee gezichten. Een barmhartig gezicht en een gruwelijk gezicht. Nu is het tijd voor het gruwelijke, angstaanjagende gezicht. Er is geen andere weg om de islam staande te houden. Onze vijanden zijn lastig. Er valt niet te kiezen. Je neemt de islam en laat de rest vallen. Of het je zoon is, je vader, of je moeder, het maakt niet uit. Allah zal je belonen in het paradijs."
Het is een veelomvattend boek, waarin de historie van Iran verweven is met die van het huis van de moskee. Er staat een 'stamboom' voor in het boek, makkelijk om de vele personages nog eens op te zoeken als je het spoor bijster raakt, en een verklarende woordenlijst achterin. Abdolah kan niet alleen vlot vertellen, hij is ook meester in uitleggen. Ik begrijp nu beter hoe fundamentalisme in elkaar steekt."Als je soms verdrietig bent, loop dan langs de rivier. Praat met de rivier. Hij neemt je verdriet mee.
'Ik wil niet klagen, maar ik voel een steen in mijn keel' zei Aga Djan tegen de rivier.
Zijn ogen brandden een traan liep over zijn wang, en viel op de grond. De rivier pakte de traan, nam hem stil in het donker mee en liet het niemand weten."
ISBN 9044507680 | Hardcover | 413 pagina's | Uitgeverij De Geus | 2005
© Marjo, november 2006
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
Het huis van de moskee
De hoofd van de familie is de koopman, tapijthandelaar, Aga Djan en hij geeft leiding aan de bazaar van de stad Senedjan. Hij is de verbindende schakel tussen de buitenwereld en de binnenwereld: het geloof. Het huis dat in directe verbinding met de moskee staat brengt al generaties lang de imam voort.
Aga Djan leidt zo goed en zo kwaad als hij kan de familie door de veranderingen die langzaam het huis, de moskee en de bazaar binnendringen. Familieleden worden geschetst en gevolgd in hun ontwikkeling en in hun keuzes. Sommigen gaan mee in de radicalisering die het fundamentalistische regime van de Ayatollah met zich meebrengt, anderen sluiten zich aan bij het ondergronds verzet met gevaar voor eigen leven.
Mooi zijn de verhalen over de twee grootmoeders die hun hele leven samen werken in het huis, alles weten en samen een geheim delen in de hoop dat een onbekende hen zal belonen waardoor ze op reis naar Mekka kunnen. Als ze beloond worden en op reis gaan besluiten ze daar te sterven.
Fagri Sadat, de vrouw van Aga Djan vangt vogels tijdens de vogeltrek om ze na te tekenen en te gebruiken voor de patronen van de kleden. Zij bekleed een sleutelrol in het huis. Een rol waar Zinat, de vrouw van de imam, jaloers op is. Zij voelt zich onbelangrijk, maar groeit, na het overlijden van haar man, in de rol van verhalenverteller en tenslotte laat ze zich meeslepen door de radicale islam en keert ze zich af van de bewoners van het huis. Ze weigert hen te helpen als ze smeken om hulp, maar uiteindelijk komt ze wreed aan haar einde.
Alle personen uit het boek geven hun eigen kijk op de ontwikkelingen in Iran waardoor een breed perspectief wordt geboden op de veranderingen die het fundamentalisme met zich mee brengt. Het verhaal is niet te vangen in een verslag. Je moet het lezen en ondergaan en je laten meeslepen door de personen uit het boek.
ISBN 9044507680 | Hardcover | 413 pagina's | Uitgeverij De Geus | 2005
© Rode Ruiter, september 2007
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
Spijkerschrift
In 'Spijkerschrift' wordt het verhaal verteld van de doofstomme Aga Akbar, geboren in een dorpje bij de Saffraanberg. Aga is de zoon van de 'rijke man' waarbij zijn moeder werkte, deze erkent zijn zoon maar doet verder niets aan de opvoeding. De oom van Aga, Kazem Gan, in die streek een wijs man van hoog aanzien, ontfermt zich over hem en voedt hem mede op. Hij neemt Aga mee naar een grot in de berg waar, in spijkerschrift, een tekst gekrast staat. Aga neemt deze tekens over en houdt vanaf die tijd een 'dagboek' bij in spijkerschrift.
Aga heeft een uitzonderlijk kleurgevoel en leert het vak tapijtknopen. Hij weet alle kleuren te maken en wordt een veelgevraagd tapijtreparateur. Hij trouwt en krijgt vier kinderen waaronder Ismaël en Goudlokje. Ismaël wordt de oren en de stem van Aga. Hij begrijpt als geen ander de gebaren van zijn vader.
Ismaël wordt ouder en gaat studeren. Inmiddels is de zoon van de Sjah aan de macht gekomen. Ismaël ziet hoe slecht deze voor de bevolking is en sluit zich aan bij de linkse ondergrondse beweging. Een vooraanstaand lid van deze beweging moet onderduiken en Ismaël verstopt haar in zijn ouderlijk huis waardoor Goudlokje ook in aanraking komt met deze beweging en eveneens actief lid wordt .
Inmiddels hebben de imams de regering overgenomen wat voor de ondergrondse beweging een ramp is. Ismaël moet uiteindelijk zijn land uit vluchten en komt in Nederland terecht.
Goudlokje wordt gevangen genomen maar is op een dag verdwenen. Verteld wordt dat 3 gevangenen zijn ontsnapt en de bergen in zijn gevlucht. Aga denkt te weten waar hij haar kan vinden en gaat ook de bergen in om haar te helpen maar inmiddels oud en ziek wordt dit hem fataal. In het voorjaar wordt zijn lichaam gevonden. Van Goudlokje is nooit meer iets vernomen.
Dit is in het kort de strekking van het verhaal. Ismaël krijgt na de dood van zijn vader de dagboeken toegestuurd en vertelt naar aanleiding van deze dagboeken het bovenstaande verhaal. Zo nuchter als ik het vertel is het verhaal niet. Kader Abdolah vertelt met veel liefde over zijn vader (die werkelijk doofstom was) en zijn land. Hij vertelt over de oude gebruiken, de oude (bij)geloven, de cultuur enz. Maar ook over de heimwee naar zijn land en zijn familie, het contrast kan haast niet groter zijn tussen het warme, zonnige klimaat en het sombere klimaat in Nederland. De geslotenheid van de Nederlanders contra de gastvrijheid en het samenleven in zijn land.
Abdolah maakt veel gebruik van citaten en enkele gedichten die hem geholpen hebben.
Een sprookjesachtig boek dat echter de harde werkelijkheid niet maskeert. Mooi!
ISBN 9789044501377 | Paperback | 382 pagina's | Uitgeverij De Geus | oktober 2001
© Dettie, september 2005
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
De reis van de lege flessen
Zijn buurman René is zo’n beetje de enige met wie hij een min of meer hartelijk contact kan krijgen. Hun gesprekken gaan veel over taal, maar soms over veel diepere dingen. Maar ook René heeft het moeilijk om zijn plaatsje te vinden in de wereld. Zijn vrouw is bij hem weg, en nu woont hij samen met een man. Het verbaast Bolfazl, maar hij vormt geen oordeel. Hij observeert en verwondert zich. En brengt het zelden of nooit ter sprake. Zo gaat het met de meeste zaken. Als Moka Moka (zoals Bolfazl de vriend van René noemt) weggaat, blijft René een beetje verweesd achter en verdwijnt op een dag gewoon. Bolfazl heeft het daar moeilijk mee, het is alsof zijn band met de buitenwereld een beetje wordt doorgeknipt. Zelfs als René terugkomt, is het niet hetzelfde. René is veranderd en besluit op een gegeven moment om een eind aan zijn leven te maken. Dat raakt Bolfazl diep, maar hij besluit gewoon verder te gaan. Het hoort niet dat hij, een volwassen man, zo afhankelijk zou zijn van één persoon. Hij heeft een gezin te onderhouden, waar hij overigens niet zo heel goed in slaagt. Er is een haast onoverbrugbare kloof gegroeid tussen hem en de andere gezinsleven. Hij legt zich daarbij neer en probeert zijn eigen leven weer op de rails te krijgen. Vreemd genoeg lukt dat alleen door te spreken met de mensen die René van nabij gekend hebben…
“De reis van de lege flessen” is een prachtig verhaal. Eigenlijk is het een verhaal over verhalen, en over de invloed die verhalen kunnen hebben op iemands leven. Het verhaal waar de titel naar verwijst, is overigens wondermooi in al zijn eenvoud. De stijl is heel speciaal. Je merkt goed dat het boek geschreven is toen de auteur zich nog niet zo heel zeker voelde over zijn taal. Korte zinnen, eigenlijk niet zo heel beeldend. Dat directe, die eenvoud heeft zijn charmes, het werkt vertederend omdat het zo oprecht is en ontdaan van elke overbodige franje. Smaakt naar meer…
ISBN 9041704701 | Ingenaaid | 170 pagina's | Uitgeverij Maarten Muntinga | oktober 2003
© Elvira, september 2006
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
De reis van de lege flessen
Bolfazl woont in een hoekwoning in nieuwbouwwijk aan de IJssel. Naast hem woont René, een joviale vriendelijke man. René is de eerste Nederlander waar Bolfazl werkelijk contact mee krijgt en er groeit een vriendschap tussen beide mannen.
"In het begin was René gewoon mijn buurman, alleen een buurman. daarna was hij voor mij een levend woordenboek. Mijn eerste contacten met hem gingen over de woorden, de zinnetjes die ik niet begreep. Maar naarmate de tijd verstreek, veranderde de inhoud van onze gesprekken. Ik kon zelf mijn problemen oplossen, maar toch riep ik hem te hulp. Waarom deed ik dat? Waarom probeerde ik het contact met hem levend te houden?
Misschien omdat ik uit een andere cultuur kwam, een samenleving waarin iedereen elkaar steunde. Of misschien omdat René dat wilde. Hij voelde zich eenzaam. Ik voelde me verlaten. Dus zochten we elkaar op."
René zorgt ervoor dat Bolfazl tijdelijk werk krijgt en op een dag brengt hij een fiets en daardoor kan Bolfazl eindelijk zijn omgeving verkennen.
De vrouw en zoon van Bolfazl zijn sneller dan hij de Nederlandse taal machtig, het zorgt voor een verwijdering. Bolfazl weet dat hij in Iran een man met aanzien was en perpectief bood maar in Nederland is hij een stamelende man die moeite heeft zijn vorige en huidige leven met elkaar te verenigen. Als hij uiteindelijk vast werk vindt, ziet hij zijn vrouw opbloeien, zij nodigt buren uit, maakt her en der een praatje en zijn zoon begint Iraans te praten met een Nederlands accent. Bolfazl worstelt nog steeds met de taal, op zijn werk zit hij alleen. Hij leert zichzelf Nederlands door woordenboeken en Nederlandse poëzie te lezen.
Het contact met René is kostbaar voor hem en zijn verhalen roepen herinneringen op aan Iran en zijn leven daar wat een prachtige mengeling oplevert van Oosterse dromerigheid en westerse realiteit.
Het is een mooi verhaal, verteld door Bolfazl. Het gaat over het kunnen loslaten en accepteren dat de dingen zijn zoals ze zijn. Ontdekken dat, al dan niet gewild, herinneringen vervagen, dat gedachten ineens niet meer in je moedertaal gedacht worden. Merken dat de banden met je vaderland vervagen en er nieuwe dingen voor in de plaats komen. Beseffen dat je niet alles vast kan houden maar alles moet aanvaarden zoals het is en mee moet gaan met de veranderingen die zich voordoen.
Dit alles is ook nog eens in mooie taal en bewoordingen geschreven...
Je vlucht eigenlijk nooit weg, je keert constant terug. Weggaan bestaat niet. Teruggaan wel. Je vliegt weg, je vliegt hoog, maar valt weer op de plek waar je opgestegen bent. Maar hoewel het de wet van de vlucht was, wilde ik niet op dezelfde plek vallen. Ik wilde verder groeien. Ik had de kans gekregen om eennieuw volk te ontmoeten. Ik wist dat ik nog meer mannen en vrouwen zou ontmoeten die zeker anders waren dan anderen.
In de spiegel zag ik een paar grijze haren bij mijn slaap. Nee, de seizoenen konden niet stil blijven staan. Ze kwamen aan en snelden voorbij.
ISBN 9041704701 | Ingenaaid | 170 pagina's | Uitgeverij Maarten Muntinga | oktober 2003
© Dettie, augustus 2005
Lees de reacties op het forum en/of reageer: