A.F.Th. van der Heijden
Het schervengericht
Charles Manson had de bizarre theorie ontwikkeld dat er een rassenoorlog zou uitbreken, waarbij alle blanken om het leven zouden komen. Behalve Charles Manson en zijn volgelingen, want die zouden zich tijdens de oorlog verborgen houden op een geheime plek in de woestijn, een soort paradijs van melk en honing. Na afloop van de oorlog zou Charles Manson te voorschijn komen om de wereldleiding op zich te nemen, want zoiets kon je niet aan zwarten overlaten.
Naar Mansons zin liet de rassenoorlog te lang op zich wachten, dus hij besloot een handje te helpen. De moorden op Sharon Tate en haar gasten en een dag later op het echtpaar LaBianca zouden worden toegeschreven aan zwarten, want de moordenaars zouden racistische tekens achterlaten die in die richting zouden wijzen. Ze schreven 'Pig' met het bloed van Sharon Tate op de voordeur, en 'War' met meskerven op de buik van LaBianca.
In Schervengericht laat A.F.Th. Charles Manson en Roman Polanski elkaar ontmoeten in de gevangenis. In het boek worden schuilnamen gebruikt: Maddox en Woodehouse. Het is echter steeds duidelijk om wie het gaat, want het grootste deel van de gebeurtenissen en achtergrondverhalen is op historische feiten gebaseerd.
De ontmoeting is overigens geen toeval, maar wordt georganiseerd door de Griek, die als verteller in het boek een belangrijke plaats inneemt. Hij is geen mens, maar misschien een God. Geen Christelijke God, want alwetend en almachtig is hij niet. Hij is eerder een Griekse God, die al eeuwenlang van de Berg afdaalt om zich met de mensen en hun wereld te bemoeien. In de tijd dat het verhaal speelt (1978) woont hij in Amsterdam bij een boekhandelaar en is hij voogd over Tibbot, die moeilijke voetjes heeft. Misschien zijn het hoefjes, die aan het groeien zijn en is Tibbot een duiveltje in de groei: in ieder geval is voor Tibbot in de toekomst een grootste taak weggelegd, namelijk de Wereldstaking.
De Griek had Manson in de jaren zestig voor zijn karretje willen spannen om de wereld op zijn kop te zetten, maar Manson heeft er een zooitje van gemaakt. Daar moet hij voor boeten. Woodehouse zoekt antwoord naar de vraag op het waarom van de moord op zijn vrouw. Hij ondervraagt Maddox voortdurend. Het antwoord vindt hij niet, tenminste, niet op een bevredigende manier. In zekere zin vindt hij het wel en blijkt de werkelijkheid nog gruwelijker dan hij zich had kunnen voorstellen. De slachtoffers waren namelijk helemaal niet zo willekeurig gekozen als zich eerst liet aanzien, Maddox had persoonlijke rancune tegen het huis en zelfs tegen de inwoners. Misschien hoopt Woodehouse dat Maddox na al die jaren gevangenis tot inkeer is gekomen, dat hij inziet hoe fout en gruwelijk de moorden waren. Dat gebeurt niet. Maddox gelooft nog altijd in zijn waanzinnige theorie en acht de moorden een volkomen legitiem middel om zijn doel te bereiken. Hij zou het weer doen, als hij de kans kreeg. Geen berouw dus, integendeel.
A.F.Th. werpt met Schervengericht een licht op het proces dat leidt tot dit soort waanzinnige moorden. Het lijkt bijna een recept: je neemt een aantal jonge mensen dat niet al te stevig in de schoenen staat en is behept met een flinke dosis machteloze en giftige woede. Je isoleert ze volledig van hun vroegere sociale omgeving en tegelijkertijd indoctrineer je ze met je ideologie. Het maakt niet uit welke het is: Manson als Christus, Hitler als redder van de Duitse cultuur, Allah als wreker van de gelovigen. Als de onderworpenen, die zelf niet door hebben dat ze onderworpen zijn maar de opgedrongen ideologie geïnternaliseerd hebben, niemand meer hebben buiten de groep, kun je ze alles laten doen. Slachtingen in Hollywood, zelfmoordaanslagen in New York, Madrid of Jeruzalem, doodschieten van burgers vanaf de rand van hun zelfgegraven massagraf. Het gebeurt overal en steeds weer.
In het boek wordt de vraag opgeworpen waarom we bang zijn voor het niets na de dood en niet voor het niets van voor de geboorte. Waarom hangen we zo aan het leven, terwijl we eigenlijk niet eens bestaan omdat het 'nu' niet te vatten is? De stelling is dat het niets van voor de geboorte angstaanjagender is of zou moeten zijn. Ik ben het daarmee niet eens en het antwoord is banaal: als we niet bang waren voor de dood, zouden we al die moeite niet doen om in leven te blijven.
Schervengericht bevat zodoende veel lagen: het Mansonverhaal, het Polanskiverhaal en daaronder en daarbuiten de filosofische zijpaden naar de zin van leven en dood, van het bestaan en het niet-bestaan, van het nu, het verleden en toekomst.
De historische feiten worden verteld door middel van fictieve gedachten en gevoelens, en natuurlijk het fictieve personage van de Griek. A.F.Th. gaat virtuoos om met zijn materiaal. Elke bladzijde is intens en verrassend door zijn manier van vertellen en de gezichtspunten die hij inneemt. Het boek verdient het om meer dan eens te worden gelezen om alle lagen te doorgronden.
ISBN 9021450224 | Paperback | 1051 pagina's | Querido | maart 2007
© PetraO, maart 2007
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
