A.F.Th. van der Heijden
Categorie: Recensies Volwassenen
De helleveeg
In dit boek vertelt Albert over zijn twaalf jaar oudere tante Tiny. Tiny was een draak van een mens met smetvrees. Waar ze ook kwam, ze wapperde er lustig met haar felgele stofdoek op los. Men noemde haar dan ook gekscherend Tientje Poets. Tiny besefte niet dat de vlekken op haar ziel zaten en niet op het meubilair. Ze leek het tot haar levenstaak gemaakt te hebben haar familie te sarren. Met name haar ouders en haar oudste zus Hanny – de moeder van Albert – moesten het ontgelden.
Tiny was het jongste kind in een gezin van vijf. Haar moeder vertrouwde de zorg van haar jongste twee telgen aan haar oudste dochter Hanny – de moeder van Albert – toe. Moeder kon niet veel omdat ze een zwakke gezondheid had. Althans, dat beweerde ze. Volgens Tiny viel het wel mee en ook Albert herinnert zich dat oma erg kwiek was als hij met haar alleen was. In aanwezigheid van de andere familieleden verzwakte ze echter razendsnel. Tiny voelde zich een huissloof die bovendien al het loon, dat ze met hard werken in de schoenenfabriek verdiende, moest afstaan. Om uit huis te kunnen gaan zocht Tiny naarstig naar een huwelijkskandidaat. Albert herinnert zich nog dat hij als kleine jongen getuige was van een onderonsje met een mogelijke verloofde. Tiny werd tijdens dat gesprek door de man afgewezen omdat ze onvruchtbaar zou zijn.
Tiny trouwde uiteindelijk met Koos Kassenaar, en al even onuitstaanbaar type. Vanaf dat moment schepten ze er samen genoegen in de familie van Tiny tot het uiterste te tergen. Het stel kreeg geen kinderen en ironisch genoeg was het niet Tiny die geen kinderen kon krijgen, maar Koos. Albert zelf koesterde lange tijd dubbele gevoelens voor zijn tante. Haar gedrag vervulde hem met afschuw maar de herinnering aan het feit dat hij als elfjarige jongetje bij haar in bed mocht liggen, bezorgde hem nog lange tijd rode oortjes en een onbestendig verlangen.
Onverwerkt leed en wrokgevoelens kunnen een mens verteren en transformeren in een hoogst onaangenaam persoon. Het leed van Tiny was echt en terecht en het niet kunnen loslaten van het verleden leidde tot monsterlijk gedrag. Er was Tiny iets afschuwelijks overkomen, iets wat haar voor het leven heeft getekend maar waar nooit over gepraat werd. Het feit dat haar familie er niet voor haar was en het hele gebeuren in de doofpot stopte – maar af en toe wel de deksel oplichtte in de vorm van een verwijtend vingerwijzen naar het slachtoffer – heeft het karakter van Tiny vermorzeld. Natuurlijk zijn sommige mensen gewoon niet prettig in de omgang en dat was bij Tiny zeker het geval maar wat haar is overkomen, is niet niks. Hoe je het ook went of keert, Tiny was een kind en haar onschuld is haar afgenomen.
Het naargeestige leven van Tiny wordt in dit boek door Albert opgetekend. De auteur schetst met behulp van Albert een ontluisterend beeld van een vrouw die zowel meelijwekkend als afschuwwekkend was. Het levensverhaal van Tiny wordt quasi serieus neergezet waarbij een spottende humor het boek toch ook een zekere luchtigheid geeft. Het resultaat is een diepgaand verhaal met mooie contrasten. De geschiedenis van Tiny is tragisch. Ze heeft het zwaar te verduren gehad en het zal niemand verbazen dat ook haar huwelijk geen geluk bracht. Tiny zou het ook niet anders gewild hebben misschien. Zij was niet voor het geluk geboren.
De helleveeg gaat verfilmd worden door André van Duren en Matthijs van Heijningen.
ISBN 9789023483915 | Paperback | 240 pagina's | De Bezige Bij | juni 2013
© Annemarie, 08 september 2013
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
De Movo Tapes
Werkend aan de eerste twee delen van zijn cyclus "Homo duplex", "Moeilijke voeten" en "Knooppunt hellegat", merkte A.F. Th. dat er een extra roman aan het ontstaan was. Hij voegde het boek "De Movo tapes" als "Homo duplex 0" aan de cyclus toe.
De verteller, die zich tooit met de codenaam QX-Q-8, onthult hoe hij na de dood van Tibbolt 'Movo' Satink diens vol gesproken cassettebandjes weet op te sporen.
Wekenlang beluistert hij ze, en zo ontrolt zich Movo's levensloop, die ooit door QX-Q-8 zelf ingrijpend en onherstelbaar werd gemanipuleerd. We zien hem als jongen, in verwarring, de jeuk uit zijn moeders overvloedige littekens krabben. Als jongeman bedient bij oudere dames. Naast het sarcastisch ophalen van herinneringen doe hij via zijn dictafoon verslag van zijn poging een veldslag tussen hooligans uit Amsterdam en Rotterdam te organiseren. Zijn einddoel: de Wereldstaking uitroepen.
Regelmatig onderbreekt QX-Q-8 het beluisteren van de tapes om een Rotterdamse geschiedenis uit het jaar van Movo's geboorte op te rakelen. Daarin speelt hijzelf een rol als pornofotograaf.
De twee verhaallijnen slingeren zich om elkaar heen, zoeken elkaar als het ware, en 'vinden' elkaar tenslotte in het telefoongesprek dat het hooliganverslag bekrachtigt, te ondernemen bij knooppunt Hellegatsplein.
mijn mening
Het is een “vreemd” boek. Toen ik begon met lezen had ik problemen met het volgen van de verhaallijn.
De hoofdstukken zijn onderverdeeld in het verhaal van QX-Q-8 en de Movo Tapes. Maar zelfs binnen die hoofdstukken komen er weer andere “hoofdpersonages” waardoor je in eerste instantie in de war raakt. Om een voorbeeld te geven: Ulbine en Zora komen in het boek voor als “ouders” maar ook als tieners. Daarbij wordt er geen enkele chronologie gevolgd. Je komt ze bv. eerst tegen als ouder maar in de volgende hoofdstukken als tiener om dan enkele hoofdstukken later weer als ouder tegen te komen. In een hoofdstuk bv. van QX-Q-8 wordt verteld over de movo tapes, soms als iets wat hij hoort op de bandjes, soms als verhaal vertelt uit het standpunt van Sattink zelf (dus meer dan dat er op de bandjes mogelijk kan staan) met daartussen dan wat vertellingen uit de oudheid (ik denk dat QX-Q-8 de Griekse god Apollo is) maar ook stukken uit het leven van bv. Ulbine, Zora en Toinne Mombarg.
Erg verwarrend soms.
Wat mij aan de verhaallijn ook met momenten stoorde was de manier waar er soms over banale dingen vreselijk lang uitgewijd werd en waar ze steeds op terugkomen. Op momenten had ik iets van jaja, ik weet dat al Satink zijn auto als het verlengde van zichzelf ziet. (Eigenlijk is verlengde niet het juiste woord. Hij ziet zijn auto als zijn tweede huid, bijna als ……zijn alterego?????)
Ook de schrijfstijl draagt niet echt bij tot de leesbaarheid en het inleven in het boek. De zinnen zijn soms lang en verwarrend. Ook worden zodanige vreemde zinswendingen gebruikt dat je soms het gevoel hebt dat je iets in een andere taal aan het lezen bent of dat het boek slecht vertaalt is (dat kan natuurlijk niet want het is origineel in het Nederlands geschreven). Op een bepaald moment gaf ik het op, om zinnen 2, 3 keer opnieuw te lezen om te begrijpen wat er écht stond en van toen af aan werd het boek “leesbaarder”.
Ik moet eerlijk bekennen dat ik zelfs na het lezen van het boek niet in enkele zinnen de kern van het verhaal zou kunnen weergeven. Ik vraag me zelfs af of het een thema heeft? Het lijken mij eerder allemaal aparte verhaaltjes die ergens samenkomen maar zonder uiteindelijke reden. Misschien wordt het in de volgende delen van de Homo Duplex duidelijk ???? Bij “maanpaleis” had ik in het begin van het boek ook een dergelijk gevoel maar naar het einde kon ik het verhaal beter overzien en kon ik ook zeggen waar het verhaal over ging.
Ik ben het boek beginnen lezen omdat ik er al zoveel over gehoord had en zoals jullie weten kan ik het niet over mijn hart krijgen om een boek niet uit te lezen (misschien bang dat ik iets mis of dat ik daardoor overkom als lezer van enkel flutjesboeken ??) Tja, moeilijk boek: ik vindt het niet echt een aanrader maar je moet het boek gelezen hebben om te weten wat ik bedoel!
Het boek is om kort te zeggen verwarrend, langdradig, saai,……maar toch heb je steeds het gevoel dat je verder moet lezen want dat er nog iets groots te beleven zal zijn (wat dus uiteindelijk niet het geval is, maar ik denk van de volgende delen ook nog te lezen. Misschien wordt het dan toch nog iets?)
Wat ik precies bedoel is door deze recensent beter onder woorden gebracht www.8weekly.nl
ISBN 9021450119 | Hardcover | 715 pagina's | Querido | maart 2015
© Inge, oktober 2004
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
Drijfzand koloniseren
Het verhaal speelt zich af op een dag in dat jaar, en de plaats van handeling is Zora's place, een Rotterdamse kroeg waar hooligans van De Pit, een supportersvereniging, zich verzamelen. Movo, de hoofdpersoon uit De Movo Tapes, is spoorloos verdwenen. Aan het einde van de twintigste eeuw heeft hij een drieling verwekt bij zijn moeder, Zora, op een moment dat hij nog niet wist dat zij zijn moeder was. Even tevoren heeft hij zijn vader, Tonnis Mombarg, om het leven gebracht. Movo is te vondeling gelegd en geadopteerd door de Amsterdamse familie Satink.
Aan het begin van de dag, of de vorige dag, is één van Movo's zoons, Wilmer, doodgeslagen door zijn broer Rimmer. Aanleiding daarvoor is een treffen tussen hooligans van Hellevoetsluis, waarnaar Wilmer is overgelopen, en die van De Pit, de onofficiële supportersvereniging van Erdam.
Hero, zwager van Movo, broer van Zora, heeft zojuist de leiding genomen van De Pit. Hij is de nieuwe Honderdman. Zijn autoriteit is echter nog wankel, respect heeft hij nog niet afgedwongen bij de harde kern van De Pit, die bestaat uit een aantal oude mannen. Om zijn macht te verstevigen, verbiedt hij Wilmer te begraven. Dat is Wilmers straf voor zijn verraad. Het lijk, dat hij later aan de meeuwen wil voeren, heeft hij in de kelder laten leggen. Daar wordt het bewaakt door een paar hersenloze kleerkasten van De Pit. Toch treffen die het lijk een paar uur later afgelegd en wel aan, in een splinternieuwe pyama van de Hema nog wel. De schuldige wordt al snel gepakt: het is Wilmers zuster Jolente, die er niet mee kan leven dat haar broer geen fatsoenlijke begrafenis of crematie zal krijgen. Zij wordt door Hero ter dood veroordeeld. Voorzichtig proberen de oude stamgasten het tij te keren, want zij vinden dit toch te ver gaan. Maar Hero, die doodsbang is om door vrouwen op zijn kop gescheten te worden, houdt voet bij stuk. Jolente draagt haar lot waardig en scheldt Hero de huid vol. Nu zij zal sterven, zal zij niet trouwen met Raymond, de zoon van Hero en dus haar neef.
Als mooie Thierry - een ex Hell's Angel die voor het leven verminkt is nadat zijn hoofd door de brothers in een pan kokend frituurvet is gedoopt - verneemt van Hero's plan spoedt hij zich naar Zora's Place. Hij orakelt dat Hero's familie iets vreselijks zal overkomen als het vonnis daadwerkelijk wordt vertrokken. Ondertussen ligt Jolente al, nog levend misschien, in een dichtgelaste lijkwagen op het autokerkhof. Hero zegt toe dat Wilmer alsnog een fatsoenlijke begrafenis krijgt en probeert Jolente te redden. Helaas, hij is te laat, en de voorspelde rampen voltrekken zich onmiddellijk.
Ik heb genoten van dit verhaal, met al zijn gruwelijkheden. Hero maakt zich schuldig aan machtsmisbruik. Hij komt ten val omdat hij niet werkelijk gezag afdwingt. De Pit is een staat op zichzelf, met een eigen ordedienst, en kennelijk met rust gelaten door politie en andere gezagdragers buiten De Pit. Moord- en doodslag is normaal, stinkende lijken en aangebrachte verminkingen ook. De omstanders zijn het meest bezorgd om hun eigen lot, dus ze grijpen nooit in, ook niet als ze het niet eens zijn met de gang van zaken. Iedereen verliest.
Het gaat nu eens niet om de subtiele intellectuele en emotionele belevingen van de bovenlaag van de samenleving, maar om de rauwe onderkant. Dieper zinken dan de mensen rondom de Pit kan haast niet. Ze brengen hun leven vechtend en zuipend door, verder doen ze niets. Hun allerbelangrijkste doel lijkt het geaccepteerd blijven door de groep. De strijd tussen de verschillende groepen hooligans heeft allang niets meer met voetbal te maken, maar lijkt eerder op oorlog tussen primitieve stammen, die buiten de beschaving staan.
Max Pam heeft dit boek zwaar bekritiseerd in HP/De tijd. Zijn grootste bezwaar is dat het niet als een op zichzelf staand werk kan worden gelezen, maar dat je alles uit de Homo Duplex-serie moet hebben gelezen en ook onthouden om het te kunnen begrijpen. Daar zit wel iets in: Schervengericht is ook lastig te volgen als je de Movo Tapes vergeten bent. Dat laatste ligt nogal voor de hand, gezien de tijd die er tussen de verschijning van de boeken van A.F.Th. zit. Toch sluit ik me niet aan bij de mening van Max Pam: ook dit boek is weer een meesterwerk. Dat er op een zeker moment een samenvatting nodig zal zijn om de cyclus te kunnen blijven volgen, neem ik dan maar voor lief.
ISBN 9021467712 | Paperback | 150 pagina's | Querido | 2006
© PetraO, april 2007
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
Het schervengericht
Charles Manson had de bizarre theorie ontwikkeld dat er een rassenoorlog zou uitbreken, waarbij alle blanken om het leven zouden komen. Behalve Charles Manson en zijn volgelingen, want die zouden zich tijdens de oorlog verborgen houden op een geheime plek in de woestijn, een soort paradijs van melk en honing. Na afloop van de oorlog zou Charles Manson te voorschijn komen om de wereldleiding op zich te nemen, want zoiets kon je niet aan zwarten overlaten.
Naar Mansons zin liet de rassenoorlog te lang op zich wachten, dus hij besloot een handje te helpen. De moorden op Sharon Tate en haar gasten en een dag later op het echtpaar LaBianca zouden worden toegeschreven aan zwarten, want de moordenaars zouden racistische tekens achterlaten die in die richting zouden wijzen. Ze schreven 'Pig' met het bloed van Sharon Tate op de voordeur, en 'War' met meskerven op de buik van LaBianca.
In Schervengericht laat A.F.Th. Charles Manson en Roman Polanski elkaar ontmoeten in de gevangenis. In het boek worden schuilnamen gebruikt: Maddox en Woodehouse. Het is echter steeds duidelijk om wie het gaat, want het grootste deel van de gebeurtenissen en achtergrondverhalen is op historische feiten gebaseerd.
De ontmoeting is overigens geen toeval, maar wordt georganiseerd door de Griek, die als verteller in het boek een belangrijke plaats inneemt. Hij is geen mens, maar misschien een God. Geen Christelijke God, want alwetend en almachtig is hij niet. Hij is eerder een Griekse God, die al eeuwenlang van de Berg afdaalt om zich met de mensen en hun wereld te bemoeien. In de tijd dat het verhaal speelt (1978) woont hij in Amsterdam bij een boekhandelaar en is hij voogd over Tibbot, die moeilijke voetjes heeft. Misschien zijn het hoefjes, die aan het groeien zijn en is Tibbot een duiveltje in de groei: in ieder geval is voor Tibbot in de toekomst een grootste taak weggelegd, namelijk de Wereldstaking.
De Griek had Manson in de jaren zestig voor zijn karretje willen spannen om de wereld op zijn kop te zetten, maar Manson heeft er een zooitje van gemaakt. Daar moet hij voor boeten. Woodehouse zoekt antwoord naar de vraag op het waarom van de moord op zijn vrouw. Hij ondervraagt Maddox voortdurend. Het antwoord vindt hij niet, tenminste, niet op een bevredigende manier. In zekere zin vindt hij het wel en blijkt de werkelijkheid nog gruwelijker dan hij zich had kunnen voorstellen. De slachtoffers waren namelijk helemaal niet zo willekeurig gekozen als zich eerst liet aanzien, Maddox had persoonlijke rancune tegen het huis en zelfs tegen de inwoners. Misschien hoopt Woodehouse dat Maddox na al die jaren gevangenis tot inkeer is gekomen, dat hij inziet hoe fout en gruwelijk de moorden waren. Dat gebeurt niet. Maddox gelooft nog altijd in zijn waanzinnige theorie en acht de moorden een volkomen legitiem middel om zijn doel te bereiken. Hij zou het weer doen, als hij de kans kreeg. Geen berouw dus, integendeel.
A.F.Th. werpt met Schervengericht een licht op het proces dat leidt tot dit soort waanzinnige moorden. Het lijkt bijna een recept: je neemt een aantal jonge mensen dat niet al te stevig in de schoenen staat en is behept met een flinke dosis machteloze en giftige woede. Je isoleert ze volledig van hun vroegere sociale omgeving en tegelijkertijd indoctrineer je ze met je ideologie. Het maakt niet uit welke het is: Manson als Christus, Hitler als redder van de Duitse cultuur, Allah als wreker van de gelovigen. Als de onderworpenen, die zelf niet door hebben dat ze onderworpen zijn maar de opgedrongen ideologie geïnternaliseerd hebben, niemand meer hebben buiten de groep, kun je ze alles laten doen. Slachtingen in Hollywood, zelfmoordaanslagen in New York, Madrid of Jeruzalem, doodschieten van burgers vanaf de rand van hun zelfgegraven massagraf. Het gebeurt overal en steeds weer.
In het boek wordt de vraag opgeworpen waarom we bang zijn voor het niets na de dood en niet voor het niets van voor de geboorte. Waarom hangen we zo aan het leven, terwijl we eigenlijk niet eens bestaan omdat het 'nu' niet te vatten is? De stelling is dat het niets van voor de geboorte angstaanjagender is of zou moeten zijn. Ik ben het daarmee niet eens en het antwoord is banaal: als we niet bang waren voor de dood, zouden we al die moeite niet doen om in leven te blijven.
Schervengericht bevat zodoende veel lagen: het Mansonverhaal, het Polanskiverhaal en daaronder en daarbuiten de filosofische zijpaden naar de zin van leven en dood, van het bestaan en het niet-bestaan, van het nu, het verleden en toekomst.
De historische feiten worden verteld door middel van fictieve gedachten en gevoelens, en natuurlijk het fictieve personage van de Griek. A.F.Th. gaat virtuoos om met zijn materiaal. Elke bladzijde is intens en verrassend door zijn manier van vertellen en de gezichtspunten die hij inneemt. Het boek verdient het om meer dan eens te worden gelezen om alle lagen te doorgronden.
ISBN 9021450224 | Paperback | 1051 pagina's | Querido | maart 2007
© PetraO, maart 2007
Lees de reacties op het forum en/of reageer: